Polyhedrale zonnewijzer Alberda
Inventarnummer2024.0374
TitelPolyhedrale zonnewijzer Alberda
Hersteller Jan de Rijk
BeschreibungDeze imposante zonnewijzer van bijna drie meter hoog is een zeldzaam voorbeeld van wetenschappelijke ambitie en artistiek vakmanschap uit Groningen rond 1700. Gemaakt van iep- en eikenhout, rijk versierd met putti, allegorische figuren en sierlijke ornamenten, was dit waarschijnlijk een pronkstuk voor binnenshuis. Een object waarmee de eigenaar zijn kennis kon tentoonstellen aan zijn gasten. Wat deze zonnewijzer extra bijzonder maakt, is dat hij meer doet dan alleen de tijd aangeven; het vertelt een verhaal over de tijdsgeest van deze periode.
Aan de voet van de zonnewijzer zien we de vier toen bekende werelddelen – Europa, Azië, Afrika en Amerika – afgebeeld als menselijke figuren. Deze allegorieën weerspiegelen niet alleen de wereldkennis van rond 1700, maar ook de westerse opvattingen en stereotypen van die tijd. Tussen deze figuren is het familiewapen Alberda en een monogram WA geplaatst, dat vermoedelijk verwijst naar Willem Alberda, heer van ’t Zandt en Godlinze, later Dijksterhuis. De zonnewijzer toont daarnaast meerdere interpretaties van ons heelal – van onder andere Copernicus, Ptolemaeus en Tycho Brahe. Opvallend is ook de aanwezigheid van een zogenaamde eeuwigdurende kalender bovenaan de zonnewijzer met zowel de oude Juliaanse als de nieuwe Gregoriaanse telling. Rond 1700 stapten veel Europese landen over op deze nauwkeurigere Gregoriaanse kalender, wat tot grote verwarring leidde: in sommige landen liep de datum opeens tien dagen voor.
De zonnewijzer weerspiegelt dus een wereld vol nieuwsgierigheid, maar ook vol tegenstrijdigheden.
Hij laat zien hoe mensen grip probeerden te krijgen op tijd en ruimte en hoe dat gepaard ging met ideeën over de plaats van de mens en onze planeet. Een object dat uitnodigt om verder na te denken over onze complexe geschiedenis.
Aan de voet van de zonnewijzer zien we de vier toen bekende werelddelen – Europa, Azië, Afrika en Amerika – afgebeeld als menselijke figuren. Deze allegorieën weerspiegelen niet alleen de wereldkennis van rond 1700, maar ook de westerse opvattingen en stereotypen van die tijd. Tussen deze figuren is het familiewapen Alberda en een monogram WA geplaatst, dat vermoedelijk verwijst naar Willem Alberda, heer van ’t Zandt en Godlinze, later Dijksterhuis. De zonnewijzer toont daarnaast meerdere interpretaties van ons heelal – van onder andere Copernicus, Ptolemaeus en Tycho Brahe. Opvallend is ook de aanwezigheid van een zogenaamde eeuwigdurende kalender bovenaan de zonnewijzer met zowel de oude Juliaanse als de nieuwe Gregoriaanse telling. Rond 1700 stapten veel Europese landen over op deze nauwkeurigere Gregoriaanse kalender, wat tot grote verwarring leidde: in sommige landen liep de datum opeens tien dagen voor.
De zonnewijzer weerspiegelt dus een wereld vol nieuwsgierigheid, maar ook vol tegenstrijdigheden.
Hij laat zien hoe mensen grip probeerden te krijgen op tijd en ruimte en hoe dat gepaard ging met ideeën over de plaats van de mens en onze planeet. Een object dat uitnodigt om verder na te denken over onze complexe geschiedenis.
EntstehungsortGroningen
Datum ca. 1700 - ca. 1700
Entstehungszeitraum18e eeuw
Objektbezeichnungzonnewijzers
Sachgruppegebruiksvoorwerpen, meetinstrumenten
Format
- hoogte: 290.00 cm
breedte: 134.00 cm
diepte: 100.00 cm
Credit lineAankoop mede mogelijk gemaakt door de steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Groninger Fonds en haar Molenaar-de Boer Fonds), het Mondriaan Fonds, J.A.J. Maan-Vellinga, de Emmaplein Foundation, de Groninger Museum Salon, de Vereniging van Vrienden van het Groninger Museum, Alex Heukers en Jan 't Hooft, 2024.